Maria Konopnicka (23 maja 1842 - 8 października 1910)

Jedna z najwybitniejszych pisarek, tworząca w czasach, gdy Polska była pod zaborami. Pisywała pod pseudonimami: Marko, Jan Sawa, Jan Waręż. Przyjaciółka Elizy Orzeszkowej i Henryka Sienkiewicza. Na jej cześć jej nazwiskiem nazwano krater znajdujący się na planecie Wenus. Jej ślady znajdziemy w wielu polskich miastach, gdzie mieszkała bądź walczyła o swoje ideały. Konopnicka bowiem znana jest nie tylko z działalności literackiej, ale także konspiracyjnej i politycznej. Walczyła o prawa kobiet i dzieci, o obronę ojczystego języka, o pomoc więźniom politycznym. Brała udział w słynnym proteście we Wrześni 1901-1902 przeciwko prześladowaniu w szkole polskich dzieci.

Jako autorka pozostawiła po sobie pokaźny dorobek literacki. Jej najsłynniejszym i nigdy nie tracącym na aktualności dla Polaków wierszem – śpiewanym w rozmaitych zawirowaniach dziejów naszego narodu - jest „Rota”, zaczynająca się od słów „Nie rzucim ziemi skąd nasz ród”… Poza nim najpopularniejsze dziś są jednak jej nowele, w których pokazuje niesprawiedliwość społeczną i krzywdę oraz literatura dziecięca, oceniana przez współczesnych krytyków jako bardzo nowatorska jak czasy, w których Konopnicka tworzyła.

Co warto o niej wiedzieć?

Maria Konopnicka, z domu Wasiłowska urodziła się 23 maja 1842 roku w Suwałkach. Dom przy ul. Petersburskiej (dziś Kościuszki 31), w którym wraz z rodzicami i rodzeństwem zajmowała 5 pokoi, do dziś znajdziemy w tym leżącym w północno-wschodniej Polsce mieście. Dziś znajduje się w nim Muzeum Marii Konopnickiej. Suwałki nie zapominają o swojej słynnej mieszkance, nie tylko stworzyli jej muzeum, ale postawili pomnik i czynią z Konopnickiej dość często „bohaterkę” wielu wydarzeń kulturalnych oraz promocyjnych miasta. I dobrze, bo jest to osoba, którą warto się chwalić. Wiele dobrego uczyniła i dla literatury, i dla będącego pod zaborami kraju. Suwałkom, w których spędziła pierwsze 7 lat swojego życia, Konopnicka, już jako dojrzała już pisarka, poświęciła dwa utwory: „Z cmentarzy” i „Anusia”.

Los tak chciał, że pisarka w ciągu swojego życia parokrotnie zmieniała miejsce zamieszkania. Z Suwałk jej rodzice z nią i jej licznym rodzeństwem przeprowadzili się do Kalisza. Tutaj zmarła jej matka, tutaj też młoda Konopnicka zadebiutowała, jej wiersz został opublikowany w 1870 roku na łamach czasopisma „Kaliszanin”. Później mieszkała m.in. w Bronowie, w pobliżu Poddębic, w Gusinie koło Łodzi, Dreźnie, Wiedniu, Warszawie, Gdańsku, Pradze, Żarnowcu koło Krosna i Lwowie, który w tym czasie był jeszcze polskim miastem.

Miłość do literatury odziedziczyła po ojcu Józefie Wasiłowskim, który - mimo iż z wykształcenia był prawnikiem, obrońcą Prokuratorii Generalnej i Patronem Trybunału cywilnego - nade wszystko kochał literaturę. Był jej wielkim znawcą i miłośnikiem. Miłością tą skutecznie zaraził swe córki, szczególnie Marię. Duży wpływ na to, że Konopnicka została literatką miało jej spotkanie z Elizą Pawłowską (znaną później jako Orzeszkową). Obie wybitne pisarki poznały się i bardzo zaprzyjaźniły jeszcze w dzieciństwie. W latach 1855-1856 były uczennicami szkoły sióstr sakramentek w Warszawie, wspólne zainteresowania literaturą, jakie tam odkryły, zaowocowały przyjaźnią na całe życie.

Gdy Maria skończyła 20 lat, wyszła za mąż za Jarosława Konopnickiego, starszego od niej o 12 lat. Urodziła mu ośmioro dzieci, dwoje zmarło zaraz po porodzie. Ich związek przetrwał jedynie 10 lat. Konopnicka nie mogła – jak napisze później w jednym ze swych autobiograficznych wierszy – znieść ograniczeń, jakie narzucał jej mąż. Nie chciała być na jego utrzymaniu, nie odpowiadała jej rola kury domowej. Jarosławowi nie do końca bowiem podobało się literackie zainteresowania żony, która zadebiutowała i zaczęła więcej pisać, właśnie w czasie ich małżeństwa. Para rozstała się. Konopnicka jednak nie przestała darzyć go uczuciem, czego dowodem może być to, że nigdy nie związała się już z żadnym innym mężczyzną. Po rozstaniu w 1876 roku zabrała dzieci i wyjechała do Warszawy. Tam utrzymuje się z pisania i korepetycji.

Jest to dość gorący okres w życiu pisarki. Staje się uczestniczką konspiracyjnych spotkań o charakterze narodowym, a także bierze udział w głośnych akcjach społecznych. W stolicy zaczyna także zarabiać jako publicystka i dziennikarka. Zostaje redaktorem czasopisma dla kobiet „Świt”, w którym można dopatrzyć się współczesnych zarysów feminizmu, współpracuje też z „Bluszczem”, tygodnikiem polskich emancypantek. W tym czasie odbywała też literackie podróże do Austrii, Czech, Niemczech, Austrii, Szwajcarii, Włoszech, Francji. Podróżuje też po całej Polsce. Jej literacka twórczość rozwija się dzięki pomocy Henryka Sienkiewicza i jego fundacji, która niesie pomoc ubogim pisarzom. Sienkiewicz wysoko ocenia utwory Konopnickiej, podkreślając jej inwencję i melodyjną wersyfikację. Maria robi się znana, przestaje pisać pod pseudonimami, ujawnia swoje prawdziwe imię i nazwisko. W jej twórczości, podobnie jak u jej przyjaciółki Orzeszkowej, dominują bardzo ważne motywy patriotyczne, a także niezwykle krajobrazy, które autorka potrafiła wiernie przenieść na papier. Zaczyna tworzyć nie tylko wiersze, ale także opowiadania, nowele oraz literaturę dla dzieci.

Twórczość zdobywa uznanie. Na tyle, że z okazji 25-lecia pracy artystycznej (w 1903 roku) pisarka otrzymuje od narodu dworek w Żarnowcu na Pogórzu Karpackim. Zamieszkuje w nim wraz ze swoją drugą wielką przyjaciółką - literatką i artystką Marią Dulębianką.

Konopnicka umiera nagle w wieku 68 lat, 8 października 1910 roku we Lwowie, podczas jednej ze swych podróży. Przyczyną śmierci było zapalenie płuc. Pochowano ją na Cmentarzu Łyczakowskim we Lwowie, w 5 alei, gdzie spoczywają wielcy lwowianie. Jej pogrzeb był wielką manifestacją patriotyczną.

Najpopularniejsze utwory Konopnickiej to:

Nowele: Cztery nowele, Moi znajomi, Dym, Na drodze, Ludzie i rzeczy, Na normandzkim brzegu, Mendel Gdański, Miłosierdzie gminy, Nasza szkapa
Dla dzieci: Śpiewnik dla dzieci, O Janku Wędrowniczku, O krasnoludkach i sierotce Marysi, Na jagody, Nasza szkapa, Szkolne przygody Pimpusia Sadełko, Co słonko widziało, Nasze koty, Stefek Burczymucha.
Wiersze: Zimowy poranek, Kaliszowi, Memu miastu, Rota, Wolny najmita, W poranek, Tęsknota, Noc, Kubek.

Książki w naszej ofercie: